เพิ่งผ่านฮัลโลวีนไปหมาดๆ อยากจะเขียนถึงผู้หญิงในตำนานโบราณคนหนึ่ง ซึ่งน่าสนใจมากๆ เราสังเกตว่าเมื่อมองไปรอบตัว เราจะเห็นเธอผู้นี้ ยังคงมีอิทธิพลในวงการศิลปะและสื่อบันเทิงในยุคปัจจุบันและเป็นแรงบันดาลใจในการสร้างผลงาน อย่างในมังงะ หรืออนิเมะ ก็จะมีตัวละคร Lilith , อาร์ตทอย, และวงการเพลง ซึ่งเพลงที่เราชอบฟังในช่วงนี้ของ halsey ก็ยังมีชื่อเพลงว่า lilith
หลายๆคนคงสงสัยเหมือนกับเราว่า ใครคือ Lilith ?
ชื่อ Lilith มาจากภาษาอัคคาเดียนโบราณ “lilitu” ซึ่งหมายถึงปีศาจหญิงหรือวิญญาณร้าย เรื่องราวแรกสุดของเธอปรากฏในตำนานสุเมเรียน อายุราว 4,000 ปีก่อนคริสตกาล
ในตำนานยูดาห์ Lilith ถูกกล่าวถึงว่าเป็นภรรยาคนแรกของอดัมก่อนที่จะมีอีฟ แต่เธอปฏิเสธที่จะยอมอยู่ใต้อำนาจของอดัม เธอถกเถียงกับอดัมเรื่องท่าทางในการมีเพศสัมพันธ์ และไม่ยอมนอนใต้เขา เธอกล่าวว่า “เราถูกสร้างมาเท่าเทียมกัน ทำไมฉันต้องอยู่ใต้เธอ?”
เมื่อไม่สามารถตกลงกันได้ เธอเอ่ยพระนามศักดิ์สิทธิ์ของพระเจ้าและบินหนีออกจากสวนเอเดน พระเจ้าได้ส่งทูตสวรรค์สามองค์ตามไปเกลี้ยกล่อม แต่เธอปฏิเสธที่จะกลับ หลังออกจากสวนเอเดน เธออาศัยอยู่แถบทะเลแดง ซึ่งเชื่อว่าเป็นที่อยู่ของปีศาจร้าย และแต่งงานกับ Samael (ซาตาน) กลายเป็นราชินีแห่งปีศาจ มีลูกปีศาจวันละร้อยตน แต่ต้องสูญเสียพวกมันไปทุกวัน เธอแก้แค้นด้วยการรังควานเด็กทารกและผู้ชาย โดยเฉพาะในยามค่ำคืน
จากตำนานโบราณ สู่สัญลักษณ์แห่งเสรีภาพของผู้หญิง
แม้ Lilith จะถูกมองว่าเป็น “ปีศาจ” หรือตัวแทนของความชั่วร้ายในอดีต แต่มุมมองต่อเธอกลับเปลี่ยนไปอย่างมากในยุคปัจจุบัน ในแง่หนึ่ง Lilith คือตัวแทนของผู้หญิงที่กล้าท้าทายโครงสร้างทางอำนาจแบบชายเป็นใหญ่ เธอไม่ยอมจำนนต่อการกดขี่หรือการควบคุมจากใคร แม้กระทั่งพระเจ้าเอง
ในโลกวัฒนธรรม pop ร่วมสมัย Lilith ได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของ ความแข็งแกร่ง การต่อต้าน และการหลุดพ้นจากกรอบที่สังคมกำหนด เราสามารถเห็นตัวละครที่ได้รับแรงบันดาลใจจาก Lilith ในสื่อหลายแขนง เช่น
- ในวงการเพลง : เพลง “Lilith” ของ Halsey เป็นตัวอย่างที่ดีของการนำเรื่องราวของ Lilith มาตีความใหม่ในบริบทของความสัมพันธ์และการปลดแอกจากความคาดหวังของสังคม Halsey ใช้ Lilith เป็นเมตาฟอร์ในการแสดงออกถึงความเป็นตัวของตัวเองและความไม่ยอมให้ใครมาครอบครองเธอ
- ในอนิเมะและมังงะ : Lilith มักปรากฏตัวในรูปแบบตัวละครหญิงที่มีพลังอำนาจและเสน่ห์เย้ายวน เช่น ใน Neon Genesis Evangelion ที่ Lilith ถูกนำเสนอเป็นสัญลักษณ์ของแม่เหล็กแห่งชีวิตและความตาย ซึ่งสะท้อนถึงความซับซ้อนของเพศหญิงในมิติที่เหนือกว่าความเป็นมนุษย์ธรรมดา
- ในงานศิลปะและแฟชั่น : Lilith ถูกนำมาใช้เป็นแรงบันดาลใจในการออกแบบอาร์ตทอย (art toys) และแฟชั่นที่ผสมผสานระหว่างความสวยงามกับความลึกลับ ผลงานเหล่านี้มักเล่นกับคอนเซปต์ของ “ความงามที่อันตราย” และ “พลังที่ยากจะควบคุม”
Lilith และ Feminism: การตีความใหม่ในยุคสมัยใหม่
ในยุคที่กระแส feminism กำลังเติบโต Lilith ได้กลายเป็นไอคอนที่ถูกยกย่องในฐานะตัวแทนของ ผู้หญิงที่ปฏิเสธการเป็นเบี้ยล่างในระบบที่ไม่เท่าเทียม นักเคลื่อนไหวหลายคนมองว่า Lilith เป็นตัวอย่างของผู้หญิงที่กล้าเผชิญหน้ากับอำนาจและเลือกเส้นทางของตัวเอง แม้ว่ามันจะหมายถึงการถูกตราหน้าว่าเป็น “คนนอก” หรือ “คนชั่วร้าย” ก็ตาม
การนำ Lilith มาใช้ในบริบทของ feminism ไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในแวดวงศิลปะหรือสื่อบันเทิงเท่านั้น แต่ยังขยายไปถึงการสนทนาเกี่ยวกับ สิทธิสตรี ความเท่าเทียมทางเพศ และการต่อสู้กับมาตรฐานความงามและพฤติกรรมที่สังคมกำหนด เช่น:
- การต่อต้านการกดขี่ทางเพศ : Lilith คือตัวอย่างของผู้หญิงที่ไม่ยอมให้ใครมาควบคุมร่างกายหรือชีวิตของเธอ นี่คือแนวคิดที่สอดคล้องกับการเคลื่อนไหวเพื่อสิทธิในการเลือกของผู้หญิง (bodily autonomy)
- การต่อต้านกรอบคิดแบบ patriarchal : การที่ Lilith ไม่ยอมนอนใต้อำนาจของอดัมสะท้อนให้เห็นถึงการต่อต้านระบบ patriarchy ที่พยายามบังคับให้ผู้หญิงอยู่ในตำแหน่งที่ต่ำกว่าผู้ชายเสมอ
- การเฉลิมฉลองความเป็นตัวเอง : Lilith ไม่ได้พยายามเปลี่ยนแปลงตัวเองเพื่อทำให้ใครพอใจ เธอเลือกที่จะเป็นตัวของตัวเอง แม้จะต้องเผชิญกับผลลัพธ์ที่ไม่แน่นอนก็ตาม
ในสายตาของสังคมปัจจุบัน
ในขณะที่บางคนอาจยังมอง Lilith ว่าเป็นตัวแทนของความชั่วร้ายหรือภัยคุกคาม แต่สำหรับคนรุ่นใหม่แล้ว เธอคือ สัญลักษณ์ของความกล้าหาญและความเป็นอิสระ Lilith ไม่ได้เป็นเพียงแค่ตำนานอีกต่อไป แต่เธอคือแรงบันดาลใจที่กระตุ้นให้ผู้หญิงในยุคนี้ลุกขึ้นมาท้าทายสิ่งที่สังคมบอกว่า “ควรจะเป็น” และสร้างนิยามของตัวเองขึ้นมาใหม่
สิ่งที่น่าสนใจคือ การตีความ Lilith ในยุคปัจจุบันไม่ได้จำกัดอยู่แค่ในกลุ่มผู้หญิงเท่านั้น แต่ยังรวมถึงกลุ่ม LGBTQ+ และผู้ที่ต่อสู้กับความไม่เท่าเทียมในทุกรูปแบบ Lilith คือตัวแทนของทุกคนที่เคยถูกกดขี่หรือถูกตราหน้าว่า “ผิดปกติ” เพราะเธอแสดงให้เห็นว่า การเลือกที่จะแตกต่างและยืนหยัดในความเชื่อของตัวเองนั้นมีคุณค่าเสมอ
Lilith และอนาคตของ woman empowerment
Lilith ไม่ได้เป็นเพียงตัวละครในตำนานโบราณอีกต่อไป แต่เธอคือสัญลักษณ์ที่ยังคงมีชีวิตอยู่ในวัฒนธรรมป๊อปและจิตสำนึกของคนรุ่นใหม่ เธอเป็นตัวแทนของ พลังแห่งการต่อต้าน การปลดแอก และการสร้างนิยามใหม่ของตัวตน ในโลกที่ยังคงมีการกดขี่และความไม่เท่าเทียมอยู่ทุกหนทุกแห่ง Lilith คือแรงบันดาลใจที่เตือนให้เราทุกคนกล้าที่จะเป็นตัวเอง ไม่ว่าเส้นทางนั้นจะยากลำบากเพียงใด
และในเทศกาลฮัลโลวีน หากใครสักคนเลือกแต่งตัวเป็น Lilith พวกเขาไม่ได้แค่แต่งคอสเพลย์ตัวละครในตำนาน แต่พวกเขากำลังเฉลิมฉลอง พลังแห่งความกล้าหาญและความเป็นอิสระ ที่ Lilith มอบให้แก่พวกเราทุกคนค่ะ
